فیبریلاسیون دهلیزی یکی از شایع‌ترین انواع آریتمی می‌باشد که با ضربان سریع و نامنظم خودش را نشان می دهد. فیبریلاسیون دهلیزی به دو نوع دریچه‌ای و غیردریچهای تقسیم‌بندی میشود. فیبریلاسیون دهلیزی دریچه‌ای به دلیل اشکال در دریچه‌های قلب ایجاد میشود ولی فیبریلاسیون دهلیزی غیردریچهای به دلیل اختلال در سیستم هدایتی قلب می‌باشد. گره سینوسی دهلیزی در قلب مسئول ضربان‌سازی می‌باشد و مسئول تحریک الکتریکی ماهیچه‌های قلب برای انقباض است که اگر به دلایل مختلف دچار اختلال گردد سبب ایجاد فیبریلاسیون میشود. احتمال بروز این بیماری با افزایش سن، بیشتر میشود.
اپیدمیولوژی فیبریلاسیون دهلیزی
به علت در دسترس نبودن سامانه ثبت این بیماری، آمار دقیقی از موارد ابتلا و مرگ ناشی این بیماری در كشور وجود ندارد ولی بر اساس میانگین های جهانی سالانه حداقل ۲ هزار و۴۰۰ تن بر اثر ابتلا به این بیماری در كشور جان خود را از دست می دهند اما شواهد نشان می دهد این میزان در كشور ما به مراتب بیش از آمار تخمین شده است.
ریسک‌فاکتورهای فیبریلاسیون دهلیزی
برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی هستند که عبارتند از:
- فشار خون بالا
- بیماری‌‌های عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
- نارسایی قلبی
- سابقه جراحی قلب
- بیماری‌‌های ریوی
- پرکاری تیروئید
- بیماری‌‌های مادرزادی قلبی
- آپنه خواب (وقفه تنفسی بیش از ۱۰ ثانیه در حین خواب)
علائم فیبریلاسیون دهلیزی
بسیاری از افراد ممکن است از بیماری خود آگاهی نداشته باشند و علائم شدیدی را تجربه نکنند در حالی که برخی دیگر دچار علائم می شوند. بطور کلی علائم آن عبارتند از:
- نبض غیر یکنواخت یا احساس از حال رفتن
- احساس خستگی زیاد
- ضعف و سرگیجه
- احساس سبکی در سر
- درد یا فشار در قفسه سینه
- تنگی نفس
- توانایی کاهش یافته برای فعالیت ورزشی
عوارض
هرچند که ممکن است بیماری به خودی خود خطرناک نباشد ولی عوارض ثانویه‌ای که برای بیمار ایجاد میکند می‌تواند تهدید‌کننده حیات باشد. فیبریلاسیون دهلیزی باعث میشود که بعد از انقباض دهلیز، مقداری خون داخل دهلیزها باقی بماند و کامل تخلیه نشود. این خون به مرور زمان می‌تواند تبدیل به لخته خونی شود. این لخته با ضربان بعدی قلب به سمت سایر اعضای بدن حرکت میکند و مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد میکند که یکی از آن ها سکته مغزی است.
همچنین در فیبریلاسیون دهلیزی، دهلیزها هماهنگی خود را با انقباض بطن‌ها از دست می‌دهند. در نتیجه این اختلال، ضربان قلب سریع و نامنظم شده و باعث میشود گردش خون در بدن به درستی اتفاق نیفتد و احتمال نارسایی قلبی افزایش یابد.
تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی
در اولین مراجعه به پزشک، معمولا نوار قلب درخواست میشود. در نوار قلب فعالیت الکتریکی قلب با استفاده از حسگرهایی که روی قفسه سینه کار گذاشته میشود، ثبت می‌گردد ولی از آنجایی که اپیزودهای فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است هر ساعتی از روز اتفاق بیفتد، پزشک برای تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی درخواست میکند که چند روز در حین فعالیت‌های روزمره، فعالیت قلب ثبت شود. برای این کار از دستگاه هولتر مانیتورینگ استفاده میشود که شبیه به دستگاه نوار قلب است و فعالیت الکتریکی قلب را به‌طور مداوم ثبت میکند. هولتر ممکن است ۲۴ ساعته، ۴۸ ساعته، ۷۲ ساعته درخواست شود. در برخی موارد از دستگاه‌های پیشرفته‌تر جهت ثبت فعالیت قلب به صورت یک هفته‌ای و یک ماهه نیز استفاده میشود.
جهت بررسی‌های تکمیلی‌تر ممکن است پزشک درخواست آزمایش خون جهت بررسی وضعیت کبد، کلیه و تیروئید، عکس قفسه سینه، اکوکاردیوگرافی، تست ورزش و تصویربرداری تخصصی از قلب مثل ام آر آی یا سی تی اسکن داشته باشد.
درمان
بر اساس این که علائم فیبریلاسیون دهلیزی چقدر شدید یا خفیف هستند، پزشک روش‌های مختلفی را برای درمان این بیماری به‌کار می‌گیرد.
بطور کلی اساس درمان بر پایه کنترل ریتم و کنترل ضربان می‌باشد. که برای این مورد از داروهای زیر استفاده میشود:
- داروهایی برای کاهش ضربان قلب (مانند بتابلاکرها)
- داروهایی برای کاهش فشار انقباض‌ها (مانند مهارکننده کانال‌های کلسیم)
- داروهایی برای برگرداندن ریتم قلب به حالت طبیعی (مانند مهارکننده کانال‌های سدیم)
همچنین جهت پیشگیری از سکته مغزی، داروهای رقیق کننده خون بر اساس شرایط بیمار، ریسک فاکتورها و سن بیمار تجویز میشود:
- داروهای ضدپلاکت مثل آسپرین
- داروهای ضدانعقاد خوراکی مثل آپیکسابان
گاهی لازم است پزشک از دستگاه ضربان‌ساز (پیس میکر) استفاده کند. این دستگاه که حکم باتری را دارد، داخل بدن زیر پوست کار گذاشته میشود و زمانی که سرعت ضربان قلب کم میشود، امواج الکتریکی به قلب می‌فرستد.
در بعضی موارد درمان دارویی کافی نیست. در نتیجه پزشک با شیوه‌هایی مثل شوک الکتریکی برای بازگرداندن ریتم قلب به حالت طبیعی، درمان فیبریلاسیون دهلیزی را پیش می‌برد.
