قلب انسان به عنوان کانون تولید ضربان خودبه‌خودی، تحت تاثیر اعصاب، ریتم قلب را تولید و کنترل می‌کند. ریتم نرمال قلب یعنی ضربان ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه که نتیجه‌ی تولید جریان الکتریکی از گره سینوسی در دهلیز راست و انتقال آن از مسیر هدایتی قلب تا بطن‌ها است که طبق ترتیب هدایت، کل عضله قلب به ترتیب منقبض می‌شود و متعاقبا جریان خون را پمپاژ می‌کند. هر حالت غیرطبیعی غیر از این را آریتمی قلبی گویند که انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن اشاره می‌شود.
انواع آریتمی
انواع آریتمی بر اساس تعداد ضربان قلب در دو دسته برادی‌کاردی و تاکی‌کاردی تقسیم‌بندی می‌شوند:
برادی‌کاردی
براردی‌کاردی یا کندتپشی، ضربان قلب کمتر از ۶۰ بار در دقیقه را می‌گویند. علائم رایج آن عبارت اند از:
- ضعف و خستگی
- سرگیجه
- احساس سبکی سر
- عدم تعادل
- سنگوپ
- نفس‌های کوتاه
برادی‌کاردی می‌تواند علل مختلفی داشته باشد، از برخی بیماری‌ها و عدم تعادل سطح برخی ریزمغذی‌ها گرفته تا مصرف برخی داروها، از رایج‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هیپرکالمی (پتاسیم بالای خون)
- هیپوتیروئیدیسم
- نارسایی کلیه
- بلوک قلبی اکتسابی
- مصرف داروهای پروپرانولول، آتنولول، کارودیلول، بیزوپرولول، متوپرولول، دیلتیازم، وراپامیل، دیگوکسین و آمیودارون
تاکی‌کاردی
تاکی‌کاردی یا تپش قلب، ضربان قلب بیشتر از ۱۰۰ بار در دقیقه را می‌گویند. تاکی‌کاردی بسته به منشا، انواع و علل مختلفی دارد که در ادامه اشاره می‌شود. علائم رایج آن عبارت اند از:
- تپش قلب
- سرگیجه
- عدم تعادل
- سنگوپ
انواع آریتمی بر اساس منشا یا به عبارت ساده‌تر با توجه به اینکه در چه نقطه‌ای از قلب روی داده اند به دو دسته آریتمی‌های فوق‌بطنی و آریتمی‌های بطنی تقسیم‌بندی می‌شوند:
آریتمی های فوق‌بطنی
آریتمی‌های فوق بطنی (SVT) آریتمی‌هایی هست که منشا آنها در دهلیز است و از آن قسمت شروع می‌شوند. از انواع آنها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
فیبریلاسیون دهلیزی (AF) ، یکی از آریتمی‌های مهم قلبی است. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که جریان الکتریکی قلب به جای گره سینوسی از عضلات دهلیز شروع می‌شود که در نتیجه ریتم نامنظم، لرزش دهلیزها و انقباض غیرموثر عضله قلبی را شاهد هستیم. این بیماری در بین افرادی که مبتلا به بیمار‌های دریچه‌ای قلب هستند شایع‌تر ولی به طور کلی با افزایش سن ریسک بروز آن افزایش می‌یابد.
فلوتر دهلیزی
فلوتر دهلیزی ناشی از گردش جریان الکتریکی در دهلیزها است. سرعت انقباض دهلیزها در این نوع آریتمی بالاست است اما منظم‌تر از فیبرسیلاسیون دهلیزی است.
تاکی‌کاردی فوق بطنی پاروکسیسمال
در تاکی‌کاردی فوق بطنی پاروکسیسمال (حمله‌ای/گهگاهی) (PSVT) دوره‌های تکراری ضربان سریع قلب شروع شده و ناگهانی تمام می شود. منشا این نوع آریتمی وجود مسیرهای هدایتی اضافه در قلب است.
سندروم ولف پارکینسون وایت
در سندروم ولف پارکینسون وایت (WPW) یک مسیر الکتریکی اضافی بین دهلیزها و بطن ها وجود دارد. این مسیر اضافی باعث می شود جریان الکتریکی بدون گذر از گره سیسنوسی دهلیزی مستقیما از دهلیز به بطن ها برسد که نتیجه آن تشکیل مدارهای کوتاه و ضربان قلب بالا می باشد.
تاکی‌کاردی ورود مجدد گره دهلیزی-بطنی
تاکی‌کاردی ورود مجدد گره دهلیزی-بطنی (AVNRT) شایع‌ترین نوع تاکی‌کاردی فوق بطنی است. در این نوع جریان الکتریکی در یک حلقه در حفره‌های بالایی می‌چرخد.
ضربان زودرس دهلیزی
در این آریتمی یک کانون نابجا در دهلیزها، زودتر از آن‌که جریان اصلی از گره سینوسی خارج شود، جریانی را تولید می‌کند؛ این جریان از مسیر غیر طبیعی در دهلیزها و سپس از مسیر طبیعی در بطن‌ها پخش می‌شود.
آریتمی‌های بطنی
انقباضات نارس بطنی
در انقباض‌های نارس بطنی (PVC) یک جریان الکتریکی از بطن‌ها، یک ضربان قلب زودرس را ایجاد می‌کند که معمولاً علائم شدیدی ندارد و نیازی به درمان نیز ندارند، این نوع آریتمی ممکن است در اثر استرس، مصرف زیاد کافئین و نیکوتین یا فعالیت بدنی شدید ایجاد شود.
فیبریلاسیون بطنی
یک آریتمی اورژانسی است که در آن یک ریتم ناقص و بسیار سریع در بطن‌ها شکل می‌گیرد و سبب لرزش بطن‌ها می‌شود به طوری که انقباض بطن‌ها به صورت صحیح صورت نمی‌گیرد و خون لازم به اندام‌ها پمپاژ نمی‌شود. در صورت عدم درمان به موقع، آسیب قلبی، مغزی و نهایتا مرگ را به دنبال دارد.
تاکی‌کاردی بطنی
یک آریتمی کشنده است که در آن ریتم قلب آنقدر سریع است که بطن‌ها فرصت نمی‌یابند از خون پر شوند و در نتیجه عدم پمپاژ و نرسیدن خون به اندام‌های حیاتی، مرگ را در پی دارد.
